İyot, tiroid hormon sentezi için gerekli olan, besinler ve su ile dışarıdan alınan bir eser elementtir. 1811 yılında deniz yosunları ile yapılan deneyler esnasında bulunmuştur. Yetişkin bireylerin vücudunda ortalama 20-30 mg iyot bulunmaktadır ve büyük bir kısmı tiroid bezinin yapısındadır. İnsan vücudunda sinir sisteminin gelişimi ve vücut ısısının devamlılığı için gerekli olan tiroid hormonlarından tetraiyodotironin (T4, tiroksin) ve triiyodotironin (T3) yapımında kullanılmaktadır.
İyot güçlü bir antibakteriyel, antiparaziter, antiviral ve antikanser ajandır. İstatistikler iyot eksikliğinde guatr, otoimmün tiroid hastalıkları, tiroid nodülleri, memede fibrokistik değişiklikler, meme kanseri, prostat kanseri, obezite, fibromiyalji ve zeka geriliği gibi hastalıkların arttığını göstermektedir.
İyotun vücutta bilinen 4 önemli etkisi vardır.
- Metabolizmayı ve kilo kontrolünü etkiler:
- Tiroid hormonlarının metabolizma için ne kadar önemlidir. İyot tiroid hormonunun sentezi için olmazsa olmaz bir unsurdur. İyodun metabolizmaya etkisi yalnızca tiroid bezi üzerinden değildir. İyot diğer endokrin organlar için de önemli bir maddedir. Örneğin böbreküstü bezi, hipofiz, over ve testisler, pankreas, pineal bez ve timus da normal işlevini görebilmek için iyoda ihtiyaç duyar. Dolayısı ile eğer iyot eksikliğiniz varsa hormon sisteminizin dengeli olması mümkün değildir.
- Çocuklarda beyin gelişimini etkiler:
- Beyin-omurilik sıvısı ve “substansiya nigra” adı verilen önemli bir beyin bölgesi de büyük miktarlarda iyot içermektedir. Çocuklarda iyot eksikliği zeka geriliğiyle birlikte görülen, “kretenizm” adı verilen bir klinik tabloya yol açar.
- Doğurganlık üzerine etkisi vardır:
- İyot yumurtalık ve testisin yanı sıra diğer endokrin organların sağlıklı çalışması için de gereklidir.Vücutta tiroidden sonra en fazla iyot bulunan organ overlerdir. Dünya Sağlık Örgütü iyot eksikliğinin kadınlarda adet düzensizliğine yol açabileceğini belirtmektedir.İyot eksikliğinin over kisti oluşumunda altta yatan sebeplerden biri olabileceği de ifade edilmektedir. Erkeklerde ise prostatın yüksek miktarda iyoda ihtiyaç gösterdiği bilinmektedir.
- İmmün sistemi güçlendirir:
- İyodun bağışıklık sistemini güçlendirdiğini, ayrıca meme, tiroid ve prostat kanseri gelişimini engellediğini gösteren birçok çalışma vardır.
İsveçli fizikçi Coindet 1813 yılında deniz yosunu ile guatr hastalarını tedavi etmiştir. Fransız kimyacı Boussingault iyot proflaksisi ile guatrın önlenebileceğini belirtmiştir.
Yapılan bir çalışmada 1990 yılında 1572 milyon bireyin (dünya nüfusunun %28.9’u) iyot yetersizliği ile karşı karşıya kaldığı, 11.2 milyon üzerinde bireyin krenetizmden ve 43 milyon bireyin zihinsel bozukluklardan etkilendiği saptanmıştır.
